Cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ

Sau một thời gian dài chờ đợi, Chính phủ đã chính thức ban hành Nghị định số 135/2024/NĐ-CP ngày 22/10/2024 quy định cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ (“Nghị định 135”). Nghị định này có hiệu lực từ ngày 22/10/2024 với những điểm đáng chú ý sau:

Thứ nhất, phạm vi của Nghị định 135 điều chỉnh cho điện mặt trời tự sản xuất, tự tiêu thụ được lắp đặt trên mái nhà của công trình xây dựng gồm nhà ở, cơ quan công sở, khu công nghiệp, cụm công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu kinh tế, cơ sở sản xuất, cơ sở kinh doanh được đầu tư, xây dựng theo đúng quy định của pháp luật. Việc mua bán điện giữa các tổ chức, cá nhân có hệ thống điện mái nhà và khách hàng sử dụng điện lớn sẽ được thực hiện theo Nghị định số 80/2024/NĐ-CP quy định về cơ chế mua bán điện trực tiếp.

Thứ hai, Nghị định 135 đưa ra các điều kiện chung dưới đây áp dụng cho các hệ thống điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ:

(a)    Công trình xây dựng lắp điện mặt trời mái nhà phải đảm bảo tuân thủ quy định về đầu tư, xây dựng, đất đai, môi trường, an toàn, phòng cháy chữa cháy trước và cả khi lắp đặt. Các giấy phép liên quan đến việc tuân thủ này sẽ phải được cung cấp cho Sở Công Thương và các cơ quan có thẩm quyền để kiểm tra, xác minh việc đáp ứng điều kiện này khi thực hiện thủ tục đăng ký/thông báo hệ thống điện mặt trời mái nhà với các cơ quan này.  

(b)    Tổ chức, cá nhân không được sử dụng các tấm quang điện, thiết bị chuyển đổi điện một chiều nhập khẩu đã qua sử dụng.

Thứ ba, các hệ thống điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ không đấu nối với hệ thống điện quốc gia sẽ không phải đăng ký, nhưng phải thông báo công suất lắp đặt và địa điểm thực hiện đến Sở Công Thương và đơn vị điện lực địa phương và thông báo đến cơ quan quản lý về xây dựng, phòng cháy chữa cháy tại địa phương để quản lý, theo dõi, hướng dẫn thực hiện. Tuy nhiên, có một điểm chưa rõ ràng rằng liệu khi thực hiện trên thực tế, các tổ chức phát triển hệ thống điện mặt trời quốc gia có phải chờ thông báo chấp thuận từ Sở Công Thương, đơn vị điện lực để được triển khai lắp đặt hay không.

Thứ tư, đối với các hệ thống điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ có đấu nối với hệ thống điện quốc gia, Nghị định 135 quy định rõ ràng các thủ tục hành chính dựa trên công suất lắp đặt. Tuy nhiên, trong mọi trường hợp, công suất lắp đặt phải nhỏ hơn hoặc bằng tổng công suất lắp đặt của phụ tải hiện có (phù hợp với sản lượng điện tiêu thụ tại 12 tháng gần nhất).

(a)              Đối với công suất dưới 100 kW, tổ chức phát triển phải thông báo đến Sở Công Thương và các cơ quan quản lý về xây dựng, phòng cháy chữa cháy tại địa phương như đối với hệ thống điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ không đấu nối với hệ thống điện quốc gia. Tổ chức phát triển được quyền lựa chọn phát điện hoặc không phát sản lượng điện dư vào hệ thống điện quốc gia. Nếu không phát sản lượng điện dư vào hệ thống điện quốc gia, tổ chức phát triển phải lắp đặt thiết bị chống phát ngược.

(b)              Đối với công suất từ 100 kW đến 1.000 kW, tổ chức phát triển phải thông báo cho các cơ quan như đối với công suất dưới 100kW, và phải thông báo cho đơn vị phát triển điện lực địa phương. Các hệ thống điện này được phép bán điện dư cho EVN khi công suất thuộc quy hoạch, kế hoạch triển khai quy hoạch được phân bổ tại địa phương.

(c)              Đối với công suất từ 1.000 kW trở lên có đấu nối với hệ thống điện quốc gia, tổ chức phát triển phải đăng ký với Sở Công Thương. Nếu bán điện dư vào hệ thống điện quốc gia, tổ chức phát triển phải thực hiện thủ tục về quy hoạch nếu công suất vượt quá quy mô công suất được phân bổ cho địa phương theo Kế hoạch triển khai Quy hoạch điện VIII và phải xin giấy phép hoạt động điện lực. Trường hợp không bán điện dư vào hệ thống điện quốc gia, tổ chức phát triển phải lắp đặt hệ thống chống phát ngược điện vào hệ thống điện quốc gia.

Sản lượng điện được phép bán dư vào hệ thống điện quốc gia không vượt quá 20% công suất lắp đặt thực tế. Giá mua bán điện dư phát lên hệ thống điện quốc gia bằng giá điện năng thị trường bình quân trong năm trước liền kề do đơn vị vận hành hệ thống điện và thị trường điện công bố. Với quy định này, giá mua bán điện tại Nghị định 135 đã có điều chỉnh đáng kể so với đề xuất mua giá 0 đồng trong các dự thảo ban đầu của Nghị định.

Thứ năm, giấy phép điện lực sẽ được miễn và không giới hạn công suất cho các hệ thống điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ đáp ứng điều kiện: (i) không đấu nối với hệ thống điện quốc gia; hoặc (ii) lắp đặt hệ thống thiết bị chống phát điện ngược vào hệ thống điện quốc gia; hoặc (iii) hộ gia đình, nhà ở riêng lẻ phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ có công suất dưới 100 KW.

Thứ sáu, để thực hiện việc bán điện cho đơn vị điện lực, tổ chức phát triển phải nộp hồ sơ bán điện theo quy định tại Nghị định 135. Hợp đồng mua bán điện sẽ theo mẫu tại Nghị định 135 với thời hạn là 05 năm kể từ ngày điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ được đưa vào khai thác, sử dụng.

Có thể thấy rằng, việc ban hành Nghị định 135 là một nỗ lực đáng kể của Chính Phủ để phá “băng” và kêu gọi đầu tư trong lĩnh vực năng lượng tái tạo sau một thời gian dài vắng bóng khung pháp lý cụ thể cho điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ mặc dù Quy hoạch điện VIII đã được ban hành hơn 1 năm. Đồng thời, Nghị định 135 cũng đã tiếp thu các ý kiến của các chuyên gia và nhà đầu tư để giải quyết các điểm bất cập trong các dự thảo Nghị định trước đây để giúp tận dụng tối đa tiềm năng về điện mặt trời phục vụ cho sinh hoạt và sản xuất.

 Tác giả:

Vi Nguyễn, Ls Cộng sự Cao cấp

Khải Đặng, Ls Cộng sự Sơ cấp