Luật sư nội bộ có bị thay thế bởi hợp đồng thông minh?

"Không những hợp đồng truyền thống, vai trò của luật sư nội bộ có thể bị thay thế bởi Hợp Đồng Thông Minh"

Trong bối cảnh của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, đặc biệt dưới giúp sức của công nghệ công nghệ chuỗi khối ("Blockchain"), Hợp đồng Thông minh ("Smart Contract") đã làm một cú hích mạnh mẽ trong lĩnh vực luật pháp. Nằm ngoài sự mong đợi, Hợp đồng Thông minh không những mang lại tính toàn vẹn, bảo mật cao, mà còn mang đến sự tự động hóa và tăng cường hiệu suất cho quá trình giao dịch.

Với các ưu thế của mình, Hợp đồng Thông minh có thể thực hiện các nhiệm vụ pháp lý cơ bản một cách chính xác và hiệu quả hơn, không cần sự can thiệp của con người. Vì vậy, không ít chuyên gia đã lên tiếng rằng Hợp đồng Thông minh có thể thay thế các hợp đồng truyền thống, thậm chí là thay thế vai trò của các luật sư nội bộ trong tương lai.

Tuy nhiên, trước khi tiến xa hơn trong viễn cảnh này, chúng ta cần cân nhắc kỹ lưỡng về ảnh hưởng thực sự của Hợp đồng Thông minh đối với vai trò của luật sư nội bộ. Liệu đây chỉ là một xu hướng tạm thời hay thực sự là một cuộc cách mạng trong ngành luật?

Hiểu về blockchain và hợp đồng thông minh

Công nghệ Blockchain đã tồn tại và phát triển được hơn một thập kỷ và được các chuyên gia nhận định rằng đây là một trong những phát minh vĩ đại nhất của loài người. Dựa trên hệ thống phân tán, có tính bảo mật cao, Hợp đồng Thông minh được xem như một cuốn “sổ cái” công cộng, lưu trữ toàn bộ thông tin về các giao dịch và sự thay đổi trạng thái của chúng. Thay vì lưu trữ dữ liệu trên một máy chủ tập trung, blockchain phân tán dữ liệu trên nhiều nút trong hệ thống mạng và sử dụng thuật toán mật mã để đảm bảo tính toàn vẹn và an ninh của thông tin. Điều này tạo ra sự tin cậy và minh bạch, giúp giảm thiểu sự phụ thuộc vào các bên trung gian và tăng tính hiệu quả trong quá trình giao dịch.

Còn Hợp đồng Thông minh có thể được hiểu đơn giản là các hợp đồng thông thường nhưng được viết bằng ngôn ngữ lập trình dựa trên cấu trúc “Nếu...thì...”, và có khả năng tự động thực hiện các điều khoản, thỏa thuận giữa các bên trong hợp đồng khi các điều khoản được đáp ứng.

Hiện nay, các Hợp đồng Thông minh đã và đang ứng dụng Blockchain để tham gia vào các giao dịch trong đời sốngvà đã được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực như tài chính, bất động sản, quản lý dữ liệu và nhiều lĩnh vực khác.

Ưu thế của hợp đồng thông minh

Hợp đồng Thông minh đang mang đến một loạt ưu thế so với các hợp đồng truyền thống. Một số ưu điểm nổi bật có thể kể đến như sau:

- Thứ nhất, Hợp đồng Thông minh mang tính chất bất biến. Bằng cách sử dụng mã hóa mạnh mẽ và cơ chế xác thực phức tạp, thông tin trong Hợp đồng Thông minh không thể bị giả mạo, can thiệp hay thay đổi một cách trái phép.  Điều này, không những đảm bảo tính toàn vẹn mà còn giảm thiểu khả năng hợp đồng bị sửa đổi dẫn đến tranh chấp của các bên khi thực hiện hợp đồng.

- Thứ hai, hợp đồng mang tính chất phân tán. Khác với các hợp đồng truyền thông được lưu trữ trên máy chủ của các bên trong hợp đồng hoặc bên thứ ba bất kỳ. Hợp đồng Thông minh được lưu trữ trên hệ thống phi tập trung ở đó, các máy tính có trong hệ thống Blockchain đều có quyền ngang nhau trong việc truy cập và sở hữu dữ liệu. Vì vậy, sẽ hạn chế được việc hợp đồng có thể bị mất mát hoặc hư hại khi máy chủ bị phá hủy.

- Thứ ba, Hợp đồng Thông minh mang tính chất tự động. Khác với hợp đồng truyền thống, Hợp đồng Thông minh được viết bằng ngôn ngữ lập trình, nên nó sẽ tự vận hành dựa trên các thuật toán khi đáp ứng các điều kiện đã được đặt ra. Khi một trong các bên thực hiện không đúng hoặc không thực hiện theo các điều kiện được đã thiết lập thì điều khoản chế tài sẽ được tự động thực hiện mà không cần thông qua cơ quan thứ ba. Vì vậy, việc ngăn chặn không cho Hợp đồng Thông minh diễn ra trong thời điểm hiện tại là bất khả thi.

Những thách thức mà luật sư nội bộ phải đối mặt

Sự ưu việt của  Hợp đồng Thông minh đã đặt ra nhiều thách thức cho nghề luật sư nói chung và luật sư nội bộ nói riêng.

Thách thức đầu tiên là thay đổi vai trò của luật sư nội bộ trong việc thực hiện và giám sát hợp đồng. Hợp đồng Thông minh, với tính tự động hoá và bất biến, đã giảm bớt nhu cầu tương tác trực tiếp với luật sư nội bộ. Mọi điều khoản và điều kiện đã được mã hóa và thực hiện một cách tự động, không cần sự can thiệp của luật sư nội bộ. Điều này đặt ra câu hỏi về vai trò và chức năng của luật sư nội bộ trong việc xử lý và giải quyết tranh chấp liên quan đến Hợp đồng Thông minh.

Thêm vào đó là sự hiểu biết và chuyên môn về công nghệ blockchain và Hợp đồng Thông minh. Luật sư nội bộ cần có kiến thức về công nghệ thông tin để hiểu và tương tác hiệu quả với Hợp đồng Thông minh. Điều này yêu cầu sự đào sâu và cập nhật về các công nghệ mới và thay đổi trong ngành luật.

Cuối cùng là việc phân tích và giải quyết các vấn đề pháp lý liên quan đến Hợp đồng Thông minh. Hợp đồng Thông minh không thể tránh khỏi các vấn đề pháp lý và đạo đức phức tạp. Luật sư nội bộ cần có khả năng phân tích và áp dụng quy định pháp luật hiện hành vào Hợp đồng Thông minh, cũng như đảm bảo tuân thủ các nguyên tắc đạo đức và chính sách công ty.

Liệu luật sư nội bộ có bị “xóa sổ”

Mặc dù gặp nhiều thách thức, luật sư nội bộ vẫn không thể bị thay thế bởi Hợp đồng Thông minh trong thời điểm hiện tại, bởi vì việc ứng dụng Hợp đồng Thông minh vẫn còn nhiều hạn chế.

- Đầu tiên, phải kể đến sự hạn chế liên quan đến tính chất pháp lý của Hợp đồng Thông minh. Ở Việt nam, hiện chưa có quy định cụ thể về tính chất pháp lý của Hợp đồng Thông minh. Hợp đồng Thông minh có thể mang bản chất của một giao dịch dân sự và nó sẽ ràng buộc các bên tham gia hợp đồng nếu nó đáp ứng các điều kiện theo Điều 117 BLDS 2015 bao gồm: chủ thể, ý chí của chủ thể, mục đích, nội dung của giao dịch và hình thức của giao dịch. Vì vậy, cần có sự có mặt của luật sư nội bộ trong quá trình tạo lập hợp đồng để đảm bảo hợp đồng có hiệu lực pháp luật.

- Thứ hai, về phương thức thanh toán trong Hợp đồng Thông minh. Hiện nay, việc vận hành Hợp đồng Thông minh cần sử dụng tiền mã hóa thay vì tiền pháp định. Tuy nhiên, pháp luật chưa công nhận “tiền mã hóa” hay “tiền ảo” là một loại tài sản theo điều 105 BLDS năm 2015. Điều này gây cản trở đến việc thực hiện HĐTM. Hơn nữa, Tại công văn 5747/NHNN-PC của Ngân hàng Nhà Nước Việt Nam và Chỉ thị số 10/CT-TTg của Thủ tướng chính phủ cũng nêu rằng tiền ảo là phương tiện thanh toán không hợp pháp và yêu cầu các ngân hàng thương mại không cung ứng dịch vụ liên quan đến giao dịch tiền ảo. Vì vậy, việc thanh khoản Hợp đồng Thông minh trở lên khó khăn và cần có sự tham vấn của luật sư nội bộ.

- Thứ ba, việc xác định hệ thống pháp luật điều chỉnh, lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp và vấn đề bồi thường thiệt hại cũng là vấn đề rất đáng lưu tâm. Việc bồi thường sẽ diễn ra theo hình thức như thế nào? Các bên liên quan sẽ quy đổi tiền mã hóa thành tiền hiện hành và bồi thường hay trực tiếp sử dụng tiền mã hóa để bồi thường? Lúc này, cần có sự hỗ trợ của luật sư nội bộ trong việc giải quyết các tranh chấp liên quan.

- Thứ tư, luật sư nội bộ đóng vai trò quan trọng trong việc đàm phán và thương lượng các điều khoản và điều kiện trong hợp đồng. Sự tương tác và thỏa thuận giữa các bên trong quá trình đàm phán không thể thay thế bằng cách hoàn toàn tự động hóa. Luật sư nội bộ có khả năng đưa ra lời khuyên và giúp bảo vệ lợi ích của khách hàng trong quá trình thương lượng hợp đồng.

- Cuối cùng, liên quan đến việc thay đổi, sửa chữa và chấm dứt hợp đồng. Bản chất của hợp đồng là "sự thỏa thuận của các bên", vì vậy, trong quá trình thực hiện hợp đồng, sẽ có các tình huống khiến cho các bên buộc phải thay đổi hợp đồng ví dụ như sự kiện bất khả kháng hoặc khi hoàn cảnh thay đổi cơ bản. Tuy nhiên, Hợp đồng Thông minh lại mang tính chất bất biến, chính đặc điểm này đã hạn chế quyền dân sự của các bên tham gia.

KẾT LUẬN

Nhằm phát triển một hệ thống pháp luật mạnh mẽ và minh bạch, Hợp đồng Thông minh đã ra đời với mục tiêu cao cả. Tuy nhiên, Hợp đồng Thông minh không thay thế bất kỳ công cụ, tài liệu hay con người nào, nó là sự kết hợp có hiệu quả giữa công nghệ và luật pháp. Chính vì thế, trong việc duy trì vai trò quan trọng của các luật sư nội bộ, chính các luật sư nội bộ phải luôn thay đổi, cập nhật và luôn là những người tiên phong tạo ra và sử dụng Hợp đồng Thông minh như một công cụ hỗ trợ cho nghề nghiệp của mình. Sự kết hợp đầy sáng tạo này đảm bảo rằng mục tiêu chung của việc thiết lập một hệ thống pháp luật công bằng và minh bạch.