Quy hoạch điện VIII: Cơ hội và thách thức trong hành trình chuyển đổi năng lượng

Quyết định 500/QĐ-TTg ngày 15 tháng 5 năm 2023, Bộ Công Thương đã phối hợp với các bộ, ban, ngành, địa phương xây dựng Chiến lược thực hiện Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 (“Quy hoạch điện VIII”), được kỳ vọng sẽ là động lực thúc đẩy sự chuyển đổi năng lượng tại Việt Nam, hướng tới mục tiêu Net Zero. Tuy nhiên, quá trình triển khai đang đối mặt với nhiều khó khăn, đặc biệt là trong việc huy động vốn và giải quyết các vướng mắc về chính sách.

1.      Một số quy định pháp luật hiện hành

• Nghị định số 80/2024/NĐ-CP ngày 03/7/2024 quy định về cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) giữa Đơn vị phát điện năng lượng tái tạo với Khách hàng sử dụng điện lớn.
• Quyết định số 500/QĐ-TTg ngày 15/05/2023: Quyết định này phê duyệt Chiến lược thực hiện Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, đặt ra mục tiêu tổng quát và định hướng cho quá trình chuyển đổi năng lượng của Việt Nam.
• Quyết định số 262/QĐ-TTg của Thủ tướng chính phủ ngày 1/4/2024 về Kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện VIII.
• Quyết định số 262/QĐ-TTg ngày 1/4/2024: Quyết định này cụ thể hóa kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện VIII, bao gồm các chỉ tiêu, nhiệm vụ và giải pháp cho từng giai đoạn.
• Quyết định số 1260/QĐ-BCT của Bộ Công Thường ngày 27/5/2024, về phê duyệt khung giá phát điện nhà máy nhiệt điện tua bin khí chu trình hỗn hợp sử dụng khí hóa lỏng (LNG) năm 2024.

2.      Nhu cầu vốn đầu tư lớn và những thách thức

Theo thống kê của Tạp chí Năng lượng Việt Nam,[1] nhu cầu vốn đầu tư để thực hiện Quy hoạch điện VIII là rất lớn, ước tính khoảng 134.7 tỷ USD trong giai đoạn 2021-2030 (trung bình 13,5 tỷ USD/năm). Trong đó, đầu tư cho nguồn điện khoảng 119,8 tỷ USD (trung bình 12,0 tỷ USD/năm), lưới điện truyền tải khoảng 14,9 tỷ USD (trung bình 1,5 tỷ USD/năm).  Dù Việt Nam đã có những nỗ lực trong việc huy động vốn, nhưng tiến độ vẫn còn chậm so với mục tiêu đề ra.

Nguyên nhân chính của tình trạng này là:

• Các vướng mắc về pháp lý: Cơ chế giá FIT đã hết hạn, cơ chế đấu giá điện còn nhiều bất cập, và cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) cũng chưa thực sự hiệu quả. Quy định về đầu tư năng lượng tái tạo chưa rõ ràng, thủ tục hành chính rườm rà, gây khó khăn cho nhà đầu tư.
• Môi trường đầu tư chưa hấp dẫn: Thiếu hụt cơ sở hạ tầng, công nghiệp hỗ trợ chưa phát triển, và chính sách thuế chưa ưu đãi đủ để thu hút đầu tư.
• Khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp: Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn để đầu tư vào các dự án năng lượng.

3.      Cơ hội và thách thức của cơ chế điện cạnh tranh (DDPA)

Cơ chế điện cạnh tranh (DDPA) được kỳ vọng sẽ là một công cụ quan trọng để thúc đẩy sự phát triển của thị trường điện, tăng cường tính cạnh tranh và thu hút đầu tư. Tuy nhiên, việc triển khai DDPA cũng đang đối mặt với nhiều thách thức như:

• Thiếu kinh nghiệm: Các doanh nghiệp và cơ quan quản lý còn thiếu kinh nghiệm trong việc tham gia vào thị trường cạnh tranh.
• Khả năng tiếp cận thông tin: Các doanh nghiệp nhỏ và vừa có thể gặp khó khăn trong việc tiếp cận thông tin về thị trường điện.
• Rủi ro thị trường: Biến động giá điện và các yếu tố bất ổn khác có thể gây ra rủi ro cho các doanh nghiệp tham gia thị trường.

4.      Giải pháp để thúc đẩy triển khai Quy hoạch điện VIII

Để khắc phục những khó khăn trên và đẩy nhanh tiến độ thực hiện Quy hoạch điện VIII, cần có những giải pháp đồng bộ như:

• Hoàn thiện khung pháp lý: Xây dựng và ban hành các quy định pháp luật rõ ràng, minh bạch, tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư.
• Đơn giản hóa thủ tục hành chính: Cải cách thủ tục hành chính, giảm bớt các rào cản thủ tục.
• Tăng cường hỗ trợ nhà đầu tư: Cung cấp thông tin, tư vấn và hỗ trợ các nhà đầu tư trong quá trình thực hiện dự án.
• Phát triển nguồn nhân lực: Đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao để đáp ứng nhu cầu của ngành điện.
• Khuyến khích hợp tác quốc tế: Tăng cường hợp tác đầu tư và chuyển giao công nghệ với các đối tác nước ngoài.
• Phát triển thị trường tài chính: Phát triển các sản phẩm tài chính phù hợp với nhu cầu của các dự án năng lượng.

Kết luận

Quy hoạch điện VIII là một lộ trình đầy tham vọng để chuyển đổi năng lượng của Việt Nam. Tuy nhiên, để thực hiện thành công quy hoạch, cần có sự nỗ lực của cả Chính phủ, doanh nghiệp và người dân. Việc giải quyết các vướng mắc về pháp lý, cải thiện môi trường đầu tư, tăng cường hợp tác quốc tế và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là những yếu tố quyết định. Với sự quyết tâm và sự hỗ trợ của cộng đồng quốc tế, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành một quốc gia có nền năng lượng bền vững và phát triển. Để có cái nhìn toàn diện hơn về những thách thức mà Quy hoạch điện VIII đang đối mặt, chúng ta sẽ tiếp tục phân tích sâu hơn về các rủi ro và vướng mắc tiềm ẩn trong các kỳ sau.

[1] Bài viết tham khảo: https://nangluongvietnam.vn/von-dau-tu-cho-quy-hoach-dien-viii-ky-1-hien-trang-nhu-cau-ke-hoach-bien-phap-huy-dong-32862.html